Podczas wykładu psychoterapeutki pracującej w Kassel – Cornelii Götz-Kühne miałam możliwość zapoznania się z integracyjną metodą leczenia traumy Conflict Imagination, Painting and Bilateral Stimulation (CIPBS) opracowaną przez Christę Diegelmann .
Prezentowane podejście wykorzystuje opiera się na wiedzy dotyczącej procesu przetwarzania informacji przez mózg. Sytuacje łączące się z silnymi emocjami są „opracowywane” przez lewą półkulę mózgu. Tam zestawiane są w całość z innymi naszymi doświadczeniami i przekładane na umiejętność ich wyrażenia za pomocą mowy. Nie odbywa się to od razu, w momencie przeżywania sytuacji traumatycznej, bo wtedy ważniejsze są inne funkcje mózgu.
W sytuacjach emocjonalnie niemożliwych do udźwignięcia zdarza się, że informacje znajdujące się w ciele migdałowatym nie zostają przekazane do lewej półkuli mózgu i włączone w szerszy kontekst dotychczasowych doświadczeń i tkwią one nadal w ciele migdałowatym. Skutek zatrzymania informacji jest taki, że osoba, która przeżyła traumę, ma ciągle jeszcze przed oczyma urazową sytuację, lecz nie potrafi o niej mówić, bo informacje o niej nie zostały przekazane do ośrodka mowy w lewej półkuli jej mózgu. Trauma w mózgu zachowuje się podobnie jak lód, jakby określone informacje zamarzły i nie mogły przejść dalej. Jeśli nieprzetworzone doświadczenie nie może być przetworzone („siedzi w głowie”), to w wielu sytuacjach przypominających traumę człowiek na nowo ją przeżywa.
Człowiek dotknięty traumą zdaje sobie wprawdzie sprawę, że straszne przeżycie już się skończyło, lecz nie potrafi odczuć tego faktu emocjonalnie, bo nie zaszło w jego mózgu „opracowanie” informacji związanych z emocjami.
Christa Diegelmann (urodzona 1955 w Fulda) pracuje jako psychoterapeutka w Kassel (Niemcy), gdzie prowadzi prywatną praktykę. Jej zawodowe zainteresowania koncentrują się wokół obszarów psychoonkologii i psychoterapii traumy. Celem Christy było opracowanie modelu interwencji opartego na wykorzystaniu zasobów i indywidualnych możliwości rozwoju. W ramach projektu badawczego zajmującego się pacjentkami z rakiem piersi poszukiwała pierwotnie koncepcji psychoonkologicznej, która oszczędzałaby cierpień pacjentkom i jednocześnie była ukierunkowana na zasoby.
W 1996 roku wraz z Margarete Isermann założyła Departament ID Innowacyjnych Koncepcji Zdrowia (www.idinstitut.de), który od samego początku promuje podejście zorientowane na zasoby, między innymi, w ramach szkoleń, konferencji i projektu badawczego .
Opracowana przez Christę Diegelmann metoda CIPBS łączy elementy EMDR i KIP [Guided affective imagery] oraz terapię malowaniem. Technika EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing tj. desensytyzacja i przetwarzanie doznań emocjonalnych) ma bezpośredni wpływ na proces przetwarzania informacji przez mózg. EMDR może być metodą skuteczną i pomocną w leczeniu zaburzeń wywołanych przeżyciami traumatycznymi. W standardach postępowania Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) znajduje się stwierdzenie, że EMDR „jest lepsze niż brak jakiegokolwiek leczenia i niż porada (czysto) wspierająca, a może być tak samo skuteczne jak poznawcza terapia zachowań i inne techniki, w ramach których pacjent jest konfrontowany ze swoją historią”.
Terapia malowaniem ma na celu przyspieszenie procesów samouzdrawiających poprzez malowanie wewnętrznych obrazów z wyobraźni.
Metoda Guided affective imagery (KIP): polega na kierowaniu przez terapeutę procesami wyobraźni.
Stymulacja bilateralna pozwala na rozwijanie łańcuchów skojarzeń i aktywowanie sieci wspomnień.
Celem CIPBS jest oszczędzająca ekspozycja traumy i aktywowanie wewnętrznych zasobów. Integracja elementów prawej i lewej półkuli mózgu umożliwia ustrukturyzowanie symbolizacji obciążającego doświadczenia życiowego poprzez aktywowanie nowych sieci skojarzeń. Za pomocą tej metody dokonuje się ustrukturalizowana eksternalizacja – obraz wydostaje się na zewnątrz na papierze. Poprzez dwustronną stymulację bilateralną porusza się prawą i lewą półkulę – w ten sposób aktywują się nowe sieci skojarzeń. Bilateralna stymulacja to współpraca i koordynacja w czasie, kiedy jakiś określony ruch jest wykonywany przez jedną stronę ciała niezależnie od ruchów jego drugiej strony oraz zdolność koordynacji obydwu części ciała podczas wykonywania wielu sekwencji ruchów. Obrazki służą przepracowaniu traumatycznego doświadczenia.
W wyniku modyfikacji i transformacji treści doświadczenia następuje stopniowa integracja doświadczeń traumatycznych. Symbolizacja jest drogą dojścia do podlegających kontroli doświadczeń, co bezpośrednio wpływa na przyrost kompetencji do działania.
Podobnie jak terapia EMDR metoda CIPBS składa się z kilku faz:
- Budowanie relacji opartej na zaufaniu
- Sprawdzenie wskazań i przeciwwskazań (np. myśli samobójcze)
- Aktywowanie zasobów
- Proces eksponowania
- Uważne towarzyszenie wewnętrznemu i zewnętrznemu procesowi przepracowywania
- Aktywne wplatanie i kreatywne interwencje
- Zakończenie procesu CIPBS
- Docenienie i uchwycenie doświadczeń
- Nawiązanie i ruszenie w dalszą drogę
Podstawową działania do uzyskania stabilizacji w tej metodzie jest aktywowanie wewnętrznych zasobów – przede wszystkim przed, ale także po pracy nad ekspozycją. W tym celu można korzystać z wielu technik – w zależności od upodobań pacjenta. Przykłady różnych technik: „Bezpieczne miejsce” lub „miejsce dobrego samopoczucia” , ćwiczenie „Przepływanie promieni światła przez ciało”, „Wewnętrzny pomocnik”, „Drzewo siły” , „Zwierzę siły” , „Rodzina zwierząt”.
Wyobrażenie miejsca dobrego samopoczucia to podstawa pracy z CIPBS. Do tego wyobrażenie trzeba sięgnąć przed każdym procesem ekspozycji. Do tego miejsca terapeuta prowadzi pacjenta w jego wyobraźni, pacjent to miejsce sobie „urządza”, a następnie maluje na kartce papieru. Miejsce to służy jako zakotwiczenie i może zostać przywołane w każdej chwili. Po wystarczającej stabilizacji rozpoczyna się właściwy proces malowania. Początek stanowi pojedynczy temat, np. traumatyczne zdarzenie lub jakiś określony lęk.
W trakcie procesu obrazków się nie interpretuje, klientom nie należy bowiem przeszkadzać w procesie skojarzeń. Jeżeli pojawiają się blokady, to można jednak zaoferować celowane interwencje (np. pytania otwarte, ćwiczenia stabilizacyjne).
Nie ma jednoznacznej, ostatecznej odpowiedzi na to jak działa CIPBS. Wydaje się, że ten sposób pomaga stymulować wrodzoną ludziom reakcję orientacyjną, co pomaga w zintegrowaniu zdysocjowanych i schowanych części wspomnień, które poza tym stanem nie są dostępne. Wyobraźnia ma charakter stabilizujący, ale wpływa także na przetwarzanie treści traumatycznych.
Pozajęzykowy tryb dostępu koncepcji CIPBS wydaje się stanowić oszczędzający sposób konfrontacji i może się wiązać ze zwiększeniem poczucia kontroli, zdystansowaniem się od treści i odebraniem im ostrości, klarownym przedstawieniem scenerii oraz z faktem, że konfrontacja z przeżyciami może zostać zeksternalizowana na płaszczyznę obrazków. Niewątpliwą zaletą jest możliwość jej zastosowania zarówno w pracy z dorosłymi, jak i z dziećmi, ale także w odniesieniu do osób z zaburzeniami mowy.